UKRAYNA KRİZİ ÜZERİNE MERAKLISINA NOTLAR

 

UKRAYNA KRİZİ ÜZERİNE MERAKLISINA NOTLAR

Geçtiğimiz Temmuz ayının 12’sinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin imzasıyla bir makale yayımlandı. “Rusların ve Ukraynalıların Tarihsel Birliği Üzerine” isimli makale aslında kimi yazarlara göre soğuk savaşın sona ermesinden bu yana yaşanan en büyük krizin nedenlerine dair önemli ipuçları barındırıyor. Putin’e göre Ukraynalılar ve Ruslar Belaruslularla birlikte tek bir halktır. Triune ya da Rusça’da Triyedni denilen Rus, Ukraynalı ve Belarusları aynı tarihi köklere sahip tek bir ulus olarak gören emperyal ideolojik tezin yansıması olan bu görüşler Çarlık Rusyası döneminde devlet ideolojisi haline gelmişti. Putin bu uzun bir geçmişi olan tezi seçilmiş tarihi referanslarla yenilerken Ukrayna ve Rusya’nın ortak bir geleceğe ve dolayısıyla da kadere sahip olduğu yönünde bir sonuca varıyordu. Putin makalesinde açıkça Ukrayna sınırlarını tartışmaya açıyor ve etnik olarak saf bir Ukrayna ulusu yaratmak söyleminin ülkedeki etnik Ruslara ve dolasıyla Rusya’ya karşı bir tehdit ve Rusya sınırlarına doğrultulmuş bir kitle imha silahı olduğunu öne sürüyordu. Donbass savaşını tartışmaya açıyor ve basitçe Ukrayna’nın Donbass bölgesine ihtiyacı olmadığını öne sürüyor. Putin yaşanan krizi Rus karşıtı komplolar ve kalkışmalar olarak görürken, yaşanan tüm bu süreçlerde Batılı hükümetler ve kurumlarla işbirliği içinde olan Ukrayna hükümetini ise İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanya’sı ile Sovyetlere karşı işbirliği yapan Ukrayna Milliyetçisi Aşırı Sağcı Stepan Bandera’nın takipçileri olarak isimlendiriyor.

 

Sovyetlerin dağılmasının ardından Rusya her zaman Ukrayna ile olan ilgisini sürdürdü. Tarihi kültürel bağlar kadar yoğun politik bir ilginin de eşlik ettiği bu süreçte Ukrayna’nın AB ve NATO gibi batı kurumları ile yakınlaşması Rusya tarafından hep bir tehdit olarak algılandı. SSCB içinde kurucu unsurlardan biri olan Ukrayna Rusya tarafından her zaman Rusya’nın çevresel etki alanı içinde görüldü. Rumen Analist Iulian Chifu’ya göre Rusya’nın Ukrayna siyaseti Sovyet dönemi emperyal müdahalenin teorik araçlarından biri olan Brejnev doktrinin güncellenmiş haliydi.

 

2013 yılında Avromeydan hareketi ile Ukrayna siyasetinde Rus etkisine karşı başlatılan protestolara karşı Rusça konuşan bölgelerden hareketler 2014 yılına gelindiğinde Donbass savaşı olarak anılıyordu. Donetsk ve Luhanks vilayetlerinde özerklik ilanlarını Rusya’nın Kırım’ı işgaline ulaşıyordu.

 

Geçtiğimiz yılın Mart-Nisan aylarında başlayan Haziran ayında sakinleşip Ekim Kasım’da yükselen ve Aralık’ta zirve noktasına ulaşan Ukrayna Rus krizini bu çerçevenin içinde okumak faydalı olabilir. Çünkü Kriz aslında 2014 yılında Kırım üzerinden başlayan uzatmalı Rus Ukrayna çatışmasının devamı niteliğinde. Bu süreçte Rusya Kırım’ı ilhakından bu yana en büyük askeri hareketliliklerinden birini gerçekleştirdi ve Ukrayna sınırına sayısı 100.000’i bulan birlikler ve mühimmat yığdı. Rusya “güvenlik teminatları” dediği iki anlaşma taslağı ortaya koydu. Rusya Ukrayna’nın NATO’nun dışında kalması için bağlayıcı bir taahhütte bulunmasını ayrıca bölgedeki NATO birliklerinin ve askeri mühimmatlarının azaltılmasını talep ediyor. Eğer bunlar yerine getirilmezse de aba altından sopa gösteriyor.

ABD ve NATO üyesi Avrupa ülkeleri bu talepleri reddederken Rusya’yı acil ve ağır ekonomik yaptırımlarla uyardı. ABD ve Rusya arasında sonuç vermeyen diplomatik müzakereler yürütüldü. Kriz bazı analistler tarafından soğuk savaştan bu yana yaşanan en büyük kriz olarak niteleniyor.

Ukrayna Krizini daha geniş ve stratejik bir perspektiften küresel siyasetin çatışma alanları üzerinden değerlendirmek de mümkün. Küresel dünyada pasifikten, Uzak Asya’ya uzanan hatlarda hiçbir sorunun sadece bölgesel kalamayacağı ortada. Bazı yazarların stratejik okuması Ukrayna Krizinin fiili bir çatışmaya kısa vadede dönüşme ihtimalinin yüksek olmadığı, Soğuk savaş yıllarını hatırlatır bir biçimde çatışmanın hep bir adım gerisinde donan dehşet dengesi üzerinde tarafların birbirini yokladığı bir askeri diplomatik seviyede kalacağı yönünde olsa da Putin'in Kırım'ın ilhakında gösterdiği öngörülemez tavır çatışmanın her an için hesaba katılması gerektiğini bizlere hatırlatıyor.